Yeni insan kaynakları uygulamaları daha güçlü ve samimi biçimde önce insan olma boyutlarını ve duyguları hesaba katmayı gerekli kılmaktadır. Duygular hesaba katılmadığında ise karşılaşılan ve yönetilmek zorunda olunan maliyetler artmaktadır; küskünlük, yüksek çalışan sirkülasyonu, çatışma ve iş tatminsizlikleri, üretim hataları, artan müşteri şikayetleri gibi. Organizasyonlarda duygusal zeka davranışlarını geliştirmek ve bu yöndeki pratikleri arttırmak müşteri/çalışan etkileşimleri, kaliteli hizmet sunumu, güçlü örgüt iklimi yaratmada pozitif yönde etki yaratmaktadır. İnsan duygularının kapitalist düzen içinde makineleştiği bir dönemde, insan kaynakları profesyonelleri duyguların örgütsel yaşam içindeki değerini dikkate almalı ve bu değeri yükseltecek yöntemleri ivedilikle uygulamaya yönelmelidirler. Çalışanların içinde bulundukları organizasyonlarda dikkate alınmasını ve tatmin olmayı istedikleri duygular ise şöyle özetlenebilir.
Başkaları aktive arzusu: Katkıda bulunmak, aktif olmak ve değer yaratmak
Sahip olma arzusu: Amaçları, değerleri ortak sahiplenmek ve ait olmak
Güç arzusu: Karar almak ve etkili olmak için gerekli yetkilerle donanmak
İlişkileri geliştirme arzusu: Etkili iş ilişkileri kurmak, insanları etkilemek
Yeterlilik arzusu: Bilgi, beceri ve deneyim yönünden yeterlilik göstermek
Başarma arzusu: Eylemleri ve kararları ile amaca ulaşma yönünde sonuçlar almak
Takdir arzusu: Yaptıkları ile fark edilmek, ilgi ve takdir toplamak, geliştirmek
Anlamlılık arzusu: Varlığının ve yaptıklarının bir anlam taşıdığını görmek
Duygusal zeka çalışmaları insan kaynakları profesyonellerinin çalışma yaşamı sorunlarının çözümüne ilişkin stratejik kararlarına katkı sağlayabilir. Dolayısıyla duygusal zeka ölçüm ve modelleri, işe alım sürecinden performans yönetimi, kariyer gelişimi, eğitim gibi pek çok insan kaynakları yönetimi aşamasında belirleyici ve önemli bir yöntem olarak kullanılmaktadır.
Goleman’ın duygusal zeka tarifi: “Kendimizin ve başkasının hislerini tanıma, kendimizi motive etme, içimizdeki ve ilişkilerimizdeki duyguları iyi yönetme yetisi’’dir. Goleman’ın modern yaşam, iş dünyası, danışmanlık ve eğitim alanlarına uygun çalışmaları bu yönde artan ihtiyaçları karşılamaya yönelik önemli katkılar sağlamıştır.
Duygusal zeka, kendinin ve başkalarının duygularının farkında olmaktır. Kendini harekete geçirebilme, aksiliklere rağmen yoluna devam edebilme, dürtüleri kontrol ederek doyumu erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme, sıkıntıların düşünmeyi engellemesine izin vermeme ve umut besleyebilme olarak ifade edilir. Duygusal zeka bir grup yetkinliklerden oluşur.
1.Kendini Bilmek
Geribildirim almakla ve vermekle, felsefeyle ilgilenmekle (duygusal zekanın gelişimine katkı sunan sorgulama, merak etme, şüphe duyma, hayret etme, eleştirel olma felsefeyle kazanılacak özelliklerdir.) enneagram gibi, bilişsel çarpıtma gibi envanterler uygulamakla, rasyonel iyimser olmakla, iç motivasyonunun kuvvetli olmasıyla ve özgüvenli olmakla (kendini küçültüp başkalarını büyütmeden, güçlü ve zayıf yönlerini bilerek, aşağılanmayı sineye çekmeyerek, insanların gününü mahvetmesine izin vermeyerek, dramlarından bahsetmeyerek, kendine acımaktan vazgeçerek), mutlaka bir rol model edinmekle gerçekleşir.
2.İlişkileri Yönetmeyi Öğrenmek
Empati yapabilmekle (empati, kendine nasıl davranılmasını istiyorsan başkalarına öyle davranmaktır, bir insan ona nasıl davranmanı istiyorsa, onun ihtiyaç ve beklentisine uygun davranmak yaklaşımından oluşan altın kuraldır. Bu kural çok güzel empati yapmamızı sağlar. Empati yaparken başkalarının gelişimi ve çeşitlilik konusu sayesinde ilişkilerimiz yönetebiliriz. İnsanları dinlerken etkili ve yargılamadan, tavsiye ve öğüt vermeden, bol bol açık uçlu sorular sorarak dinlemeliyiz.), başkalarının gelişimini desteklemeliyiz.
Victor Hugo’nun dediği gibi: ‘’Kendi ışığına güvenen başkasının parlamasından rahatsız olmaz.’’
Duygusal zekası parlak insanlar başkalarının gelişimine sürekli katkı sağlarlar. Bilimde kullanılan Boyatzis matematiği bize, yukarı gitmek için aşağıdan birilerine emek vermemiz gerektiğini söylüyor.
Parlak duygusal zekanın başka bir göstergesi çeşitlilik veya farklılara saygı duymakla ve kendin gibi olmayanla, cinsiyet, dil, din, ırk, eğitim, yaşam tarzı, iş deneyimi gibi ayrım yapmadan yaşayabilmek veya çalışabilmektir.
3.Sosyal Beceriler
İletişim becerisiyle (başarı formülünün en önemli tek bilişeni insanlarla iyi geçinmeyi bilmek ve insanların neye ihtiyacı olduğunu anlayabilmektir.) ilişkilerde ustalaşmakta duygusal zekanın boyutlarından bir tanesi etkili konuşmak, yapıcı şefkatli bir dil kullanmak, çok iyi bir dinleyici olmaktır. Uzlaşı kültürünü beslemekle (bir konuyu uzatmamak, uzlaşmak ve unutmak), ve değişime uyumla (statükoya değer vermemekle, ekiple birlikte değişmekle, gelirim veya gücüm azalır diye korkmamakla) gelişir. Personellerin çoğu diplomalı analitik yöntemleri öğrenmiş kişiler olabilir ancak korku ve sorunlar onlara taşındığında telaşa kapılmadan işleri yürütebilmesi bakış açılarını korumaları ve güven ve saygıyı kazanacak biçimde işi sonuçlandırmaları duygusal zeka gerektirir. Harry Levinson‘ın dediği gibi: ‘’Günümüzde insanların gün geçtikçe gün geçtikçe işlerinde daha yeterli bir hale geldiklerini duyumsamaya gereksinimleri var; yoksa orada durmazlar.’’ Bahsedilen geribildirim, soru sorma, bilişsel çarpıtmalar, duygusal zeka, enneagram, vücut dili, iletişimde oynanan oyunlar gibi yetkinlikler geliştiğinde çalışanların daha iyi performans göstermelerine yardımcı olacak, örgüte olan sadakatlerini ve işten aldıkları doyumunu artıracak, çalışanların terfisine ve ücretlerinin artmasına yol açacak ve personel devir hızını düşürecektir. Şirketin sürdürülebilirliği ve rekabet üstünlüğünü sağlanacaktır, yararlı geri bildirimler sunar ve insanların gelişme ihtiyaçlarını saptar, akıl hocalığı yapar. Programlı eğitim verir. Bunlar çalışanların daha iyi performans göstermelerini işten aldıkları doyumu artırır, örgüte sadakatlerini sağlar.
Bilmek yapmaya eşit değildir. Kullanılmayan beyin, bağlantı hatlarımızı zayıflatır, tekrar tekrar kullandıklarımız gittikçe güçlenir.
Personellerin çoğu diplomalı analitik yöntemleri öğrenmiş kişiler olabilir ancak korku ve sorunlar onlara taşındığında telaşa kapılmadan işleri yürütebilmesi bakış acılarını korumaları ve güven ve saygıyı kazanacak biçimde işi sonuçlandırmaları duygusal zeka gerektirir.
Hayati fark yaratan yeti türleri düşüncenizi aktarabilmek, kendinize güven, haklılığınızı savunmaktır.
Nasıl Bir Çalışansın?
*Başkalarının özgüvenini sarsan kavgacı biri misin?
*Diğer insanlara ilham verip yol gösteren biri misin?
*Güdü önemlidir. Sabah sekizden akşam saat beşe kadar orda öylece oturup hep dürtülmeye mi ihtiyaç duyuyorsun?
*Bazı kişisel fedakarlıklarda bulunabilen yüksek enerjili biri misin?
*Birlikte çalışılması zor bir insan mısın?
*Doğal bir lider olarak mı çalışıyorsun?
*Yeniliklere açık mısın?
*İş hayatında yaşanılan olumsuz tecrübelerini nasıl içselleştirirsin?
En İyiler Nasıl Çalışır?
En iyiler rekabet değil, iş birliği yapar. Üst düzey bir yönetici tökezleyen bir meslektaşını şu şekilde tarif ediyor: stratejik düşünmede çok başarılı ve yüksek ahlaki standartlara sahip ama insanlara sert çıkışlarda bulunuyor, çok akıllı olmasına rağmen üstünlüğünü başkalarını küçülterek sağlıyor. Tökezleyen kişiler baskı altında yetersiz kalıyor günü gününe uymayan ruh halleri öfke patlamalarına neden oluyor.
*İşyerinde hatalarını ve başarısızlıklarını kabullen.
*Sorumluluğunu üstlen.
*Sorunlarını gidermek için harekete geç.
*Kusurların hakkında derin düşüncelere dalmadan yoluna devam et.
*Herkese karşı nazik ve anlayışlı ve yardımsever bir tutum sergile.
*Etkili yöneticiler iyi ilişkiler geliştirmekte ustadır.
*Dramlarından bahsetme ve soru sorulmadan konuşma ki saygınlığın artsın.
*Kontrol edilmeyen duygular akıllı insanları aptallaştırabilir.
*İnsanlar geribildirim ihtiyacı içindedir.
*İnsanların olumlu ve olumsuz performanslarını dürüst bir şekilde değerlendirmezseniz onları incitmiş olursunuz neyi düzeltmeleri gerektiğini onlara bildirmelisiniz.
*Değişimin merkezinde geri bildirim yatar insanlarda şevk olursa öğrenme gerçekleşir
Fark Yaratacak Yetkinliklerimiz;
*İyimserlik: yenilgi karşısında dayanıklı olmak.
*Öz bilinç: duyguların yönetimi ve başarma dürtüsüdür.
*Duygusal öz bilinç: duygusal ikliminin performansa etkisi algılamak.
*Öz denetim: baskı altında panik, öfke ve telaşla tepki vermek yerine etkili performans göstermek.
*Duygusal öz denetim: sıkıntı veren hislerin yılgınlığa yol açmaması ve kişiyi felakete uğratmaması olarak ifade edilir.
*Duygusal iradesizlik: kendi rahatsızlık veren duygularınla diğer insanların kaygılı bunalımlı öfkeli olmalarına yol açarak onların enerjisini tüketmektir.
Duygular bulaşıcıdır!
*İş yaşamı ile özel yaşam arasındaki ayrımın bulanıklaşması duygusal yeterliliğin zayıflığına işaret eder.
*Hisler iş yaşamı acısından ortak hedefe ulaşmamızı ya da zorlaşmamızı etkileyecek kadar önemlidir.
*Hisler bizi derinden etkiler ve güçlü tepkiler uyandırırlar; insanlar kendi acılarıyla incinmeler, yalnızlık, kapalı kapılar, söylenmeden ya da işitilmeden kalan şeylerle baş başa kalmış hissederler. Bunların tartışılması yasaklanmıştır.
Gözleri kör eden bu kurallar bitmek bilmeyen sorunlar yaratır:
*Moral bozan kararlar,
*Yaratıcılık yönetiminde ve karar alımında yaşanan zorluklar,
* Sosyal becerinin hayati değerinin göz ardı edilmesi,
* Samimi olmayan misyon bildirimleri,
* Kalıcılıktan uzak boş sloganlar,
* Heves ya da enerji yoksunluğu,
* Takım ruhu eksikliği ve sonuç işe yaramayan ekiplerdir.
Sorunları birlikte çözmek ilişkilerin şeklini değiştirir. Bir görüşme sadece rekabetçi değil iş birlikçi bir girişimdir. İnsanları sürecin en azından bazı aşamalarına dahil ederseniz sizin misyonerleriniz olacaktır.
En İyi İletişimciler Nasıl Olur?
*Öbür tarafın en çok önemsediği noktaların hangileri olduğunu sezebilir, neye ihtiyacı olduğunu kolaylıkla kavrayabilirler
*Odadaki dinamiği okuyup müdahale edip etmeyeceğini, neyi nasıl ifade edeceğini,
*Neyin önem taşıdığını kolaylıkla anlayabilir.
Yazan: Nurcan Çelik
KAYNAKÇA
- Goleman Danıel, İş Başında Duygusal Zeka, Varlık Yayınları, 18. Basım, İstanbul, 2018
- Prof. Dr. Barutçugil İsmet, Eğiticilik Becerileri Eğiticinin Eğitimi, Kariyer Yayıncılık, 2.Baskı, İstanbul, Aralık 2020Mutlu Hülya, Duygusal Zeka Nasıl Gelişir, Deniz Akademi https://www.youtube.com/watch?v=nWEY_mah5Xw)
- Mutlu Hülya, Tam Üstüne Bastın (İş Dünyası İçin İletişim)Doğan Egmont Yayıncılık, 1.Baskı
- Doç. Dr. Mutlu Hülya, Duygusal Zeka Nasıl Gelişir, Deniz Akademi https://www.youtube.com/watch?v=nWEY_mah5Xw)
- Edizler Gaye, Jaurnal of Yaşar University, İnsan Kaynakları Yönetiminde Duygusal Zeka Ölçüm ve Modelleri, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/179270
