Son dönemde yaşanan olaylar insan psikolojisini olumsuz yönde etkilemeye devam ediyor. Psikolojik olarak olumsuz yönde etkilenen çalışanlar bunu iş dünyasına da yansıtınca şirketlerin verimliliği düşüyor. Yaşanan yoğun rekabet ortamında şirketler varlıklarını etkili bir şekilde yürütebilmek ve ayakta kalabilmek için insan sermayesine önem vermeye başlıyorlar. Bu şekilde yaşanan zorlukları yenmeyi, uzun süreli hedefleri gerçekleştirmeyi, dinamik bir organizasyon sahibi olmayı ve yenilikçi olmayı arzuluyorlar. Tüm bunları başarmak için insan kaynağı yönetiminde yeni bir kavram ile karşılaşıyoruz. Pozitif psikolojinin insana bakış alanından gelen kavram ”Psikolojik Sermaye”.
İnsan sermayesi ”Ne biliyorsun?”, sosyal sermaye ”Kimi biliyorsun?”, finansal sermaye ”Neye sahipsin?” sorularına cevap verir. Psikolojik sermaye ”kim olduğun” ve ”pozitif gelişim bakımından ne olabileceğin” sorularına cevap verir. Psikolojik sermayenin ölçümü için tecrübe ve eğitim yoluyla değişebilen ve gelişebilen bir yapıyı ifade edebiliriz.
Fred Luthans psikolojik sermayeyi en genel hali ile “Psychological Capital: Developing the Human Competitive Edge” adlı kitabında aşağıdaki şekilde tanımlamıştır:
“Psikolojik sermaye (PsyCap) bir kişinin başarısında pozitif psikolojik gelişim durumunu yansıtmaktadır. Bunun yanında zorlayıcı görevleri üstlenmek için gerekli çabayı sürdürecek ve bunları yerine getirecek bir güven sahibi olması (öz yeterlilik), şu anda ve gelecekte başarılı olma konusunda pozitif bir düşüncenin mevcut olması (iyimserlik), hedefler için azmetmek veya gerekirse yeni hedefler oluşturması (umut) ve sorunlara veya sıkıntılara kapılınca başarıyı elde etmek için sürdürülebilir ve geri adım atabiliyor olması (dayanıklılık) için bireyde kim olduğu ile ilgili sermaye türüdür.”
Psikolojik sermaye kısaca kişinin zorluklara karşı ayakta durabilme, kendini fark edip yönetebilme gücü kapasitesi olarak tanımlanabilir. Psikolojik sermayesi yüksek olan insanların en belirgin özelliği kendi hayatlarının, kariyerlerinin ve kararlarının sorumluluğunu almalarıdır. Psikolojik sermayesi düşük olan insanlar ise zorluklar karşısında hızlıca geri çekilme, strese karşı dayanıksızlık, hedef odaklı davranamama, psikolojik dalgalanmalar ve modunu yönetememe gibi özellikler gösterir.
Psikolojik sermaye, * zorlu işleri başarabilmek için çabalama ve bunu yapabileceğine güvenme (öz yeterlilik), *şimdi ve gelecekte başarılı olacağına dair olumlu yaklaşım (iyimserlik), *hedeflere ulaşmak için azimli olma (umut), *zorluklar ve sıkıntılar karşısında ayakta kalabilme ve her şeye rağmen başarılı olabilme (dayanıklılık) özellikleri ile açıklanabilen ve kişinin gelişimi için olumlu psikolojik durum olarak tanımlanır.
*Öz yeterlilik: Kişinin kendi becerilerine olan inancıdır. Öz yeterliliği yüksek olan insanlar kendi konfor alanlarının dışına çıkmak isterler. Bireyin en güçlü yönlerinden birisidir.
*İyimserlik: Başarıya ulaşmak için gayret etmek ve başına hep iyi şeyler geleceğine dair beklenti olarak ifade edilir. Çalışmaya daha çok teşvik edilebilen, tatminkar, zorluklar karşısında daha kararlı olan kişilerdir.
*Umut: İyi olma duygusu ve harekete geçme güdüsü olarak ifade edilir. Hedeflerin belirlenmesi ve hedeflere ulaşılması için gereken yolların bulunması için önemlidir.
*Dayanıklılık: Karşılaşılan zorluklara dayanma gücü, esneklik, uyum, değişime olan tepkiler olarak ifade edilir. Kişilerin stresle başa çıkmasını kolaylaştıran bir özelliktir. Mücadeleden vazgeçmeme becerisidir.
Psikolojik sermaye bileşenleri ölçülebilir ve kişilere kazandırılabilir özelliktedir. Dolayısı ile şirketlerde olumlu gelişmeler gözlemlemek ve çalışanlarından daha verimli sonuçlar elde etmek isteyen yöneticiler, mevcut çalışanlarının güçlü ve zayıf yanlarını, kişiliklerine bağlı olarak pozitif ve negatif davranış değişkenlerini anlamalı ve bunların mevcut işlerine etkisini gözlemleyip değerlendirmeli ve gelişim gösterebilecek personel için uygun eğitimler verilip olumlu sonuçlar elde edilmesi sağlanmalıdır.
Yazan: Onur Pamir
