Ayrımcılık, bir kişiye ya da gruba, belli özelliklerinden dolayı onyargili davranmaya denir. Bu davranış, pozitif ya da negatif yönde olabilir. Ancak, ayrımcılık dendiğinde genellikle negatif anlam anlaşılır.
Turkiye de insanlarin yol kat etmesi gereken bir konu. Hatta kendisini asmis ve aydin olarak tanimlayanlarin pek cogu da dahil olmak uzere bizim toplumda kendisi gibi olmayan veya kendisine benzer yasamayana, dusunmeyene, giyinmeyene tahammul edememek ile ilgili ciddi bir sikinti var. Bizde yargi bagimsiz mi bilmem ama onyargi oldukca bagimsiz. Oysa hayati guzellestiren, zenginlestiren insanlarin farkliliklaridir. Insani kamil yapan ise o farkliliklara olan hosgorusudur.
Zaman zaman benden Ingiltere ve Turkiye deki uygulamalar ve is dunyasindaki usluba dair yorum soranlar oluyor. Cok net fark var diyecegim konularin basinda ayrimcilik geliyor. Ingilizlerin deyimi ile Discrimination, suc ve insanlar bu konuda yanlis anlasilmamak uzere ciddi caba gosteriyor, sirketler prosedurlerini buna gore duzenleyip kulturlerini bu perperktifte olusturmaya gayret ediyorlar. Birisini ayrimcilik yapiyor olmak ile ilgili itham etmeniz dahi o kisi icin ciddi utanc sebebi.
Peki hangi hususlarda ayrimcilik yapiliyor dersek;
- YAS AYRIMCILIGI
Ingiltere de Yas insan kaynaklarinda bir secim kriteri olamaz. Bilakis ,ozgecmiste yasinizin yaziyor olmasi tuhaf karsilanir. Bizde ise is ilanlarinda yas belirmek son derece dogal olup, ozgecmis taranirken dogum tarihlerine bakilir. Insanlara rahatlikla ‘bizim icin en uygun aday sizdiniz ancak yonetim yasinizi engel olarak gordu’ seklinde bir aciklama ile red sebebi bildirilebilir.
- CINSIYET AYRIMCILIGI
Herhangi bir is, pozisyon icin cinsiyet bir secim kriteri olmamali. Ancak, bazi meslekler maskulen, bazilari feminen bir algi ile oturmustur insanlarin kafasina. Ne erkek yonetici asistanlarina alistik ne kadin otobus soforlerine. Bazi sirketlerde Insan kaynaklari kadinlarla ozdeslesmistir, guvenlik departmani erkekle. Ote yandan kadinin dogurganligi Turkiye de bircok sirketin korkulu ruyasi. Bu sebepten mulakatlarda ozel hayatin dibine kadar girilir. Hatta siparis verilir ‘ yahu kadin almayin. Ne dugunu biter, ne dogumu, ne sut izni’ . Bir de kadinlarin sert muameleye gelmeyecegini dusundugu icin erkek isteyenler var. Bir gun bir yonetici bana ‘ erkek alin, rahat kufredelim’ dedi. Plazalarda hikaye boyle olmayabilir ama genel durum bu.
- INANC VE SIYASI GORUS AYRIMCILIGI
Hosgoru dilimizden dusmez. Ama bize benmeyen, inanclari farkli olana tahammulumuz oldukca azdir. Ayni mezhepten, tarikattan, dinden olan ise nazarimizda hep imtiyazlidir. Mesela, Turkiye de acik fikirlilikle bas ortusu kullanmamayi kalibre eden bir dusunce var. Birakin ailemi, sulalemde bas ortulu bir kisi dahi olmamasina ragmen, cocuklugumdan beri insanlarin istedikleri gibi giyinme hakki olduguna inandim. Hala, insanlarin mezhebini gizliyor olmasi, Ramazan da oruc olmadiklari halde, dislanma endisesi ile oyle gorunmek cabalari yada oruclu olan birisinin girdigi ortamda, hos karsilanmayacagini dusundugu icin oruclu oldugunu caktirmamasi gerektigini dusunmesi cok uzucu. E tabi, alevilerin kuyruklari olduguna inandirilarak buyutulmus toplumda farkliliklari tolere etmek cok zaman alir.
- CINSEL TERCIH AYRIMCILIGI
Diledigi kadar basarili olsun farkli cinsel tercihi olan kisilerin Turkiye de sadece belirli islerde ve sektorlerde calisabildigini goruyoruz. Gayet acik fikirli bir yoneticiye ‘ Cok basarili ama cinsel tercihi farkli bir aday dusun, sirkete cok katkisi olacak, calisirmisin?’ dedim. ‘ Calismam kesinlikle’ dedi, Sonra, icine sinmedi, ‘ cok iyiyse, evden calissin, kimse gormesin, millet ne deriz?’ dedi. Bu cevap aslinda kollektif iyilesmeye ve farklilasmaya ne kadar ihtiyacimiz oldugunu gosteriyor. Bazi seyler icin toplumun degismesi bir zaruriyet. Muhafazakar bir bakis acisindan bile anlayis gosterilmeli. Hepimiz yaradanin cocuklariyiz.
- ENGELLIRE AYRIMCILIK
Konusursak mangalda kul birakmayiz. Ancak engelli istihdami yasal sart ve mevzuatlar karsisinda zor duruma dusulmeyecek kadar yapilir. Engelli alinacaksa, en az engeli olanlar secilir. Engelli insanlar ne saglimiza sukretmek icin ilham kaynagimiz nede acimak durumunda oldugumuz bireyler. Hayatin icine en az bizim kadar karisma hakki olan, calisma hakki olan kisiler.
- ETNIK ORIJIN AYRIMCILIGI
Universite de cok yakin bir kiz arkadasim garip bir saflikla ‘ailem asla dogulu biriyle evlenmeme izin vermez, ama onlara bir Malatya li olarak senin iyi birisi oldugunu anlatiyorum’ dediginde ait oldugum topraklarin birileri tarafindan dislanma ve tercih edilmeme sebebi olmasi beni sasirtmis ve uzmustu. Kendi etnik orjinini necip gormek bana kalirsa cehaletin ve fasistligin alasidir. Turk, Kurt,Laz, Cerkez, Ermeni fark eder mi? Hele is ise soz konusu olan hakikat ve liyakattir muhim olan.
- MEDENI DURUM AYRIMCILIGI
Bazi durumlarda evli diye, bazi durumlarda bekar diye alinmaz ise insanlar. Bundan muzdarip olan da agirlikli kadinlardir. Haaa, bir de dul var. Belli lokasyonlarda tek basina ise alinmama nedeni olabilir.
- FIZIKSEL GORUNUS AYRIMCILIGI
Tipe, gorunuse bizim kadar takintili kac millet vardir bilmiyorum. Bir insan kaynaklari yonetcisinin sozlerini aynen aktariyorum; ‘ ya kadin cok iyi muhasebeci, referanslari da cok olumlu konustu, ama cok sisman’ BBC, CNN vb uluslar arasi yayin yapan kanallari izlerken dikkatiniz cekti mi bilmem, spikerlerin cogunun fiziksel albenisi yok. Bizimkilere bakiniz tamami kalemle cizilmis gibi, cok gencler masallah.
- SINIF AYRIMCILIGI
Bazi sirketlerin yemekhaneleri ve tuvaletleri mavi yaka ve beyaz yaka icin ayrilmistir. Aralarindaki konfor farki yurek sizlatir turdendir. Bu basli basina bir baska yazinin konusudur.
Batida bu isler boyle degil ahkami keserken, sunu bilmek de kulturumuzun yozlastigini cok net gosteriyor. Bizim Rumi miz 800 yil evvel ne demis ; ‘Gel, gel, ne olursan ol yine gel’
Kaynaklar
http://tr.wikipedia.org/wiki/Ayr%C4%B1mc%C4%B1l%C4%B1k
https://www.amnesty.org/en/what-we-do/discrimination/
https://www.citizensadvice.org.uk/discrimination/
