Son yıllarda dikkatimi çeken ve gelecek için endişe yaratan konulardan birisi özgürlük adı altında kuralsız ve rol model hatalarıyla büyütülen çocuklar. Davranışlarına hiçbir sınır konulmamış çocuklar. Geçenlerde bir uçak yolculuğunda 5-6 yaşlarında bir erkek çocuğu ve annesinin yanına oturdum. Çocuk oturduğum an itibarıyla böğüre böğüre ‘’onun burada oturmasın istemiyorum, burası bizim, kalksın’’ diye ağlarken buna annesini tartaklama, koltuğu tekmeleme davranışları eşlik etti. Annesinin ‘’oğlum, dur, sus, ayıp’’ telkinleri umurunda bile değildi. Ters ters bana baktığı sıra eğildim ve dedim ki ‘’bak, burası benim koltuğum, burayı tıpkı sizin gibi para ödeyip aldım. Gidip oturabileceğim başka yer yok, olsaydı da gitmezdim çünkü burası bana ait, sen de burayı benimle paylaşmak zorundasın. Sen böyle ağlamaya devam edip beni ve buradaki insanları rahatsız etmeye devam edersen ben birazdan pilottan uçak kalkmadan seni indirmesini rica edeceğim’’ İçini çekip, oturduğu koltuğa sızıp kaldı yolculuk boyunca. Aynen bu olaydaki gibi manipülasyonla her dediğini yaptırmaya alışmış çocuklar her seferinde isteklerinin dozunu biraz daha artırıp şartları zorluyorlar.
Bu yazının yazılış amacı; insan kaynakları ve iş yaşamı açısından çocuk yetiştirmenin ehemniyetini değerlendirmek . Zira, çalışma yaşamında kuralsız ailelerde yetişmiş birey ile sınırların konulduğu, demokratik kuralların olduğu aile ortamında yetişmiş birey arasında çok ciddi farklar var.
Stanford Üniversitesi hocalarından Prof Dr Walter Mischel in çocuklar üzerinde yapmış olduğu bir çalışma bu durumun gerçekliğini gözler önüne seriyor. Prof Mischel bir grup çocukla yaptığı çalışmada çocukları tek tek odaya alıyor ve masaya oturtuyor. Masa üzerinde ise onları cezbedecek bir çikolata bırakıyor. Ve onlara şöyle diyor; ‘’Ben şimdi dışarı çıkıyorum, dilersen bu çikolatayı yiyebilirsin ama yemez isen döndüğümde sana bir tane daha çikolata vereceğim’’ Çocukların %72 si beklemeyerek çikolatayı yemeği tercih etmişler. Araştırmanın ikinci kısmı ise bu çocukların yetişkin oldukları dönemlerde yapılıyor. Profesör bu çocuklara yıllar sonra ulaştığında o gün oto kontrol konusunda performans gösteren çocukların gerek iş, gerekse okul yaşamlarında son derece başarılı olduklarını görüyor. Ailede eksik yetişen çocuk iş hayatında nasıl bir yetişkin olur;
• Ailesinde hakkaniyete tanıklık etmeyen çocuk kuvvetle muhtemel iş yaşamında da pek çok adaletsizlik yapacaktır.
• Ailede kişisel hijyen, tuvalet kullanım terbiyesi, duş ve el yıkama konusunda eğitim almayan adam toplantıda ter kokacak, ayakkabıları boyasız, kıyafeti ütüsüz olacak ve çıktığı tuvaleti temizlemekten dahi aciz olacaktır.
• Ailesinde uyku düzeni, uyuma ve uyanma saatleri olmadan, çocukluğu boyunca uyuma ve uyanma konularında keyfi takılmış tipler sürekli işe ve randevularına geç kalma davranışı tekrarlayacaktır.
• Aile içinde müsaade almadan, diğer aile bireyinin rızası olamadan onun mekanını, eşyasını, zamanını gasp etmeyi öğrenmiş kişi yetişkin yaşamında da iş arkadaşlarına aynısını yapmayı hak görecektir.
• Ailede ev içinde sigara içiliyor diğerlerinin sağlığı ve rahatsız olması ihtimali göz ardı ediliyorsa kişi aynısını ofis ortamında da yapacaktır.
• Ailesinde korku ve nasihat kültürüyle yetişmiş hep yüksek sesle konuşmaya şahit olmuş kişi, iş hayatında da aynı dili kullanacak, derdini normal ses tonu ile anlatamayacak, sürekli öğüt vermeyi ve tehditkâr üslup tarzı kullanmayı tercih edecektir.
• Anne, baba veya diğer bir rol modelin rahatlıkla yalan söylediğini gözlemleyen çocuk yetişkin yaşamında aynısını kendi iş ortamında da çekinmeksizin yapacaktır.
• Özgür ve öz güvenli yetiştirme adı altında ailesi tarafından hiç negatif geri bildirim yapılmamış ve frenine basılmamış kişi, iş hayatında aldığı ilk negatif geri bildirimle sukutu hayale uğrayıp belki hemen istifayı masaya bırakacaktır.
• Ailesi tarafında sürekli idare edilmiş, aşırı desteklenmiş tipler iş hayatında aynı fedakarlığı çalışma arkadaşlarında da bekleyecek, yapılmadığında hırçınlaşacaktır.
• Ailedeki rol modellerin çalışmak ve iş hayatı hakkında sürekli söylendiği, hep tatil dilediği ve çalışmanın kötü bir eylem olduğu algısı yarattığı ailelerde yetişen çocuklar aynı şekilde kodlanacaktır.
• Anasının bir yumurta pişirtmeye kıyamadığı, tersine çıkarıp attığı pijamalarını katladığı, yediğini önüne yemediğini arkasında bırakılan çocuk, yetişkin yaşamında hep sorumluluğun başkalarında olması isteğinde olup, ergen davranışları sergileyecektir.
Bu liste uzar gider. Sevgili anne ve babalar, tutumuzun çocuklarınızın kişilik gelişimi üzerindeki etkisini yadsımayınız. Uzmanlar; çocuğa aşırı disiplin ve aşırı sevgi birlikte verilirse kaygılı ve güvensiz, aşırı disiplin ve yetersiz sevgi saldırgan ve anti sosyal, aşırı sevgi ve yetersiz disiplin sorumsuz ve yetersiz sevgi ile yetersiz disiplin alanların ise aşırı içe kapanık olduğunu gösteriyor. Dengeyi ayarlamak zor ama farkında olmak önemli.
Çocuklarınızı dış dünyada insanları yormayan, kendisi sürekli bocalamayan, çalışmaktan korkmayan, şımarık olmayan bireyler olarak yetiştirmek üzere kurallar koymayı, sürdürülebilir bir tutarlılıkla davranmayı ve iyi birer rol model olmayı asli göreviniz biliniz zira aksi durumlar hem çocuğunuzun hem de etrafındaki insanların hayatını oldukça zorlaştıracaktır.
