Eski eşyaların efendisiyken yeni eşyaların kölesi oldum.
-Denis Diderot
04.10.2021 tarihli Hülya Mutlu ile Tam Üstüne Bastın programında konuk Selen Baranoğlu ile aşırı tüketimin sebeplerinden ve sonuçlarından bahsedildi.
➤Kontrolden Çıkan Tüketim Alışkanlıklarımız
➤Karşılaştırma Çıkmazı
➤Sürü Psikolojisi (Bandwagon Effect)
➤Algı ve Tüketim
➤Farklı Olmak İçin Tüketmek gibi başlıklar konuşuldu.
Sevgili Hilal Özdemir de programı sizler için özetlemiş:
AŞIRI TÜKETİM FAZLALIĞI
Toplum olarak bir tüketim çılgınlığı içerisindeyiz. Moda olan bir şeyi alma ihtiyacı duyuyoruz. Sürekli bir karşılaştırma içerisindeyiz. Onda var bende neden yok? Başkalarına karşı ihtiyaçlarımız var. Kendimize sormuyoruz hiç benim neye ihtiyacım var diye. İhtiyaçlarımızı bilmiyoruz. Komşumun evinde orta sehpa var, benim de evimde olmalı düşüncesiyle hareket ediyoruz.
Fransız yazar ve düşünür Denis Diderot’un ortaya koyduğu Diderot Etkisi hikayesinden bahsedecek olursak; 18.yüzyıl aydınlanma çağı düşünürlerinden Diderot’un borç içinde olduğunu duyan Rus imparatoriçesi Katerina, Diderot’un kütüphanesini satın alıp 25 yıllık maaşını da peşin öder. Maddi durumu düzelen Diderot’a bir arkadaşı sabahlık hediye eder. Giydiği sabahlığın verdiği keyifle çalışma masasına oturan Diderot, eski masanın yeni ve gösterişli sabahlığına hiç uymadığını fark eder. Aldığı yüklü miktar paranın verdiği rahatlıkla yeni bir çalışma masası alır. Ancak bu kez yerdeki eski halı sabahlığına ve masasına yakışmamaktadır. Yeni bir halı alır. Bu şekilde eski resimlerini, koltuğunu, duvar halısını, sandalyelerini derken evindeki her şeyi tamamen yeniler. Sonunda bütün parası biter ve yine borçlanır. Ancak o zaman aklı başına gelir ve kendisini nasıl bir tüketim çılgınlığına kaptırdığını anlattığı “Eski Sabahlığım İçin Pişmanlık” adlı bir yazı yazar.
Bilinçli bir alışveriş düşüncesiyle yapılmayan ve ihtiyaç olmadığı halde alınan şeyleri açıklayan bu tüketim sarmalında bahsedilen ilk kişi olduğu için anlattığı kavrama “Diderot Etkisi” denmektedir.
Diderot şöyle der: “Eski sabahlığımın efendisi idim, yeni sabahlığımın kölesi oldum.” Gereksizce alınan her şey gereksizce alınacak şeylere yol açıyor.
Karşılaştırma çıkmazı nedir?
Tüketim çılgınlığının birinci kapısı karşılaştırmadır. Instagram da WhatsApp’dan arkadaşımızın kendine aldığı bir şeyi paylaşması ile hemen kendimiz ile karşılaştırma yapıyoruz ve ona bizim de ihtiyacımız olduğunu düşünüp sahip olmak istiyoruz. Ben ne istiyorum, neye ihtiyacım var demiyoruz. Anlık olarak bizde de olmasını istiyoruz. Aslında birbirimize benzemek istiyoruz.
Bir de birbirimizin hayatına da daha fazla tüketmek için müdahale ediyoruz. Buna gerçek bir hayattan örnek vermek istiyorum. Bir arkadaşımın burnu biraz yamuktu. Arkadaş ortamında otururken birisi ya sen burnunu yaptırmayı düşünmüyor musun? Benim de burnum güzel değildi ve X yerinde burnumu yaptırdım ve çok memnun kaldım deyip kendi burnunu yaptırdığı yerin adresini verdi. Fakat atlanılan bir şey vardı, belki o haliyle mutlu, burnunu yaptırmak istemiyor.
Sürü psikolojisinden nasıl çıkarız?
Tüketim toplumu kendi sürüsünü kendi oluşturuyor. İhtiyaçlarımıza bakmıyoruz, sürüye bakıyoruz. Sürü psikolojisine kapılmamak için kendimizi çok iyi tanımalıyız. İhtiyaçlarımızı bilmeliyiz.
Farklı olmak için tüketmek şart mı?
Aslında insanlar tarafından görülmek, duyulmak isteyen kişilerin farklı olma arzuları vardır. Peki farklı olmayı sadece tüketim ile mi sağlarız? Farklı olmak için gerçekten tüketmek mi gerekiyor? HAYIR. Bu kolay olanı ama bunun için tüketmeye gerek yok. Bilgini, düşünceni, yorumunu ortaya koyarak da farklı olabilirsin.
Algının tüketim ile ilişkisi nedir?
Aslına bakarsanız en çok reklamlar bizim algımızla oynuyor. Bu dondurmayı yerken sıkıntılarınızı unutup mutlu olacaksınız. Bu koltuğu alırsanız işten gelince rahatlığıyla tüm yorgunluğunuzu alacak ve mutlu olacaksınız. Bu yatağı alırsanız daha rahat uyuyacak ve sabaha mutlu uyanacaksınız. Bu tür örnekleri çoğaltabiliriz. Fakat gerçek mutluluk bu değildir. Gerçek mutluluk anlamlı bir hayat yaşamaktır.
Yazan: Hilal Özdemir
Yayını YouTube’dan izleyebilir: https://lnkd.in/d2UGb5eZ
ve Spotify’dan podcast olarak dinleyebilirsiniz: https://lnkd.in/dwfdUPPK
